پژوهشگران مؤسسه فیزیک هستهای لهستان موفق شدهاند پانسمان هوشمند و پیشرفتهای توسعه دهند که میتواند آنتیبیوتیکها را بهصورت کنترلشده و دقیق مستقیماً به محل زخم برساند. این نوآوری میتواند اثربخشی درمان عفونتها را افزایش دهد و در عین حال از بروز عوارض جانبی ناشی از انتشار دارو در سراسر بدن جلوگیری کند.
براساس گزارش منتشرشده در SciTechDaily، یکی از چالشهای بزرگ در علم پزشکی، رساندن دوز مناسب دارو به نقطه مشخصی از بدن در زمان درست است. پژوهشگران لهستانی با استفاده از فناوری پیشرفته «الکتروریسی» (Electrospinning)، گامی مهم در حل این مشکل برداشتهاند. آنها پدهایی نرم از الیاف پلیمری بسیار نازک ساختهاند که حاوی داروی مترونیدازول (Metronidazole) هستند؛ دارویی که برای درمان عفونتهای باکتریایی پوست بسیار مؤثر است.
به گفته پروفسور «اوا یوشینسکا-گالازکا»، سرپرست این پروژه، داروی مترونیدازول اگر بهطور کنترلنشده وارد جریان خون شود، میتواند عوارضی ایجاد کند. بنابراین هدف اصلی تیم او، توسعه سیستمی بود که این دارو را تنها در محل زخم و بهصورت تدریجی آزاد کند. این پانسمان هوشمند دقیقاً با همین هدف طراحی شده است.
در شرایط عادی، پانسمان بهگونهای طراحی شده که مانع از نفوذ رطوبت یا آزادسازی دارو میشود، اما بهمحض تماس با زخم و رطوبت بدن، ساختار آن تغییر میکند و بهصورت متخلخل درمیآید. این تغییر ساختار باعث میشود دارو طی چند ساعت و بهطور پیوسته در محل زخم آزاد شود و فرایند درمان را تسهیل کند.
فناوری تولید این پانسمان بر پایه فرایند الکتروریسی است؛ در این روش، یک میدان الکتریکی قوی محلول پلیمری را به رشتههایی با ضخامت بین 0.7 تا 1.3 میکرومتر تبدیل میکند. چالش اصلی در این فناوری، انتخاب صحیح نوع پلیمر متناسب با داروی مورد استفاده است؛ زیرا دارو باید بهگونهای در ساختار الیاف قرار گیرد که خواص شیمیایی و فیزیکیاش حفظ شود.
در حال حاضر، نمونههای آزمایشی این پانسمان هوشمند در ابعاد 2×2 سانتیمتر ساخته شده و تمام ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آن بهدقت بررسی شدهاند. این محصول آماده ورود به فازهای بعدی آزمایش است. البته محدودیتی که فعلاً وجود دارد، مربوط به پایداری دارو در طول زمان است؛ زیرا داروی مترونیدازول پس از حدود یک ماه تمایل به کریستاله شدن دارد که میتواند کارایی پانسمان را کاهش دهد. این مشکل به فناوری ساخت مربوط نمیشود، بلکه ذات شیمیایی دارو آن را محدود میکند.
نتایج این پژوهش نوآورانه در ژورنال معتبر Physical Chemistry B منتشر شده و میتواند راه را برای درمانهای هدفمندتر و مؤثرتر در حوزه زخمهای عفونی هموار کند. اگر این فناوری به مرحله تولید انبوه و تأییدات بالینی برسد، میتواند تحولی اساسی در مراقبتهای پزشکی بهویژه برای بیماران مزمن یا بستری ایجاد کند.
