تیمی از پژوهشگران چینی در یافته‌ای شگفت‌انگیز، قطعاتی از یک شهاب‌سنگ بسیار نادر و غنی از آب را در سمت پنهان ماه کشف کرده‌اند. این کشف که در نمونه‌های مأموریت فضایی چانگ‌ای ۶ (Chang’e-6) به دست آمده، نخستین شواهد فیزیکی از حضور کندریت‌های کربنی نوع CI در ماه را نشان می‌دهد؛ شهاب‌سنگ‌هایی که معمولاً هنگام ورود به جو زمین نابود می‌شوند.
شهاب‌سنگ‌های نادر و شکننده حاوی آب
شهاب‌سنگ‌های کندریت کربنی (Carbonaceous Chondrites) از ابتدایی‌ترین مواد تشکیل‌دهنده منظومه شمسی محسوب می‌شوند و به دلیل داشتن آب و مواد فرّار، از غنی‌ترین انواع شهاب‌سنگ‌ها هستند. این شهاب‌سنگ‌ها ساختاری بسیار متخلخل و نرم دارند و تا ۲۰ درصد از جرم آن‌ها را آب به صورت مواد معدنی هیدراته تشکیل می‌دهد.
به‌دلیل همین ساختار شکننده، بقای آن‌ها پس از برخورد با سطوح سیاره‌ای بسیار نادر است؛ به‌طوری‌که کمتر از یک درصد از شهاب‌سنگ‌های یافت‌شده روی زمین از نوع کندریت CI هستند. از این رو، کشف چنین ذراتی بر سطح ماه کشفی استثنایی و بی‌سابقه به شمار می‌آید.
چگونه شهاب‌سنگ در ماه زنده ماند؟
در نگاه نخست، تصور می‌شد که شهاب‌سنگ‌های نرم و آبدار در برخورد با سطح ماه نمی‌توانند باقی بمانند؛ زیرا سرعت برخورد در ماه بسیار زیاد است و مواد معمولاً بخار یا ذوب می‌شوند. اما برخلاف انتظار، ماه فاقد جو است و همین موضوع می‌تواند نقش حفاظتی برای حفظ ذرات میکروسکوپی شهاب‌سنگ‌ها داشته باشد.
تیم پژوهشی از آکادمی علوم چین (CAS) بیش از ۵ هزار ذره از غبار نمونه‌های Chang’e-6 را بررسی کردند که از دهانه‌ای در منطقه‌ی حوضه آپولو (Apollo Basin) جمع‌آوری شده بود. تمرکز اصلی آن‌ها روی ماده معدنی الیوین (Olivine) بود — ترکیبی از منیزیم و آهن که در شهاب‌سنگ‌ها و سنگ‌های آتشفشانی رایج است.
شناسایی قطعات شهاب‌سنگ در نمونه‌های چانگ‌ای ۶
پژوهشگران با استفاده از طیف‌سنجی جرمی و میکروسکوپ‌های الکترونی پیشرفته موفق شدند هفت ذره‌ی حاوی الیوین را شناسایی کنند که از نظر ترکیب شیمیایی دقیقاً با الیوین موجود در شهاب‌سنگ‌های CI یکسان بود.
تحلیل ایزوتوپی نشان داد که این ذرات هیچ شباهتی به الیوین‌های موجود در خاک ماه یا زمین ندارند و منحصراً از یک سیارک کندریت CI منشأ گرفته‌اند که میلیاردها سال پیش به سطح ماه برخورد کرده است.
به گفته پژوهشگران، در زمان برخورد، این شهاب‌سنگ ذوب شده اما به سرعت سرد شده و در نتیجه توانسته ترکیب شیمیایی اولیه‌ی خود را حفظ کند.
اهمیت این کشف در شناخت تاریخ منظومه شمسی
این یافته، نخستین مدرک مستقیم از بمباران ماه توسط سیارک‌های حاوی آب در دوران اولیه منظومه شمسی است. چنین کشف‌هایی می‌توانند سرنخ‌هایی ارزشمند درباره منشأ آب در سیارات و قمرهای سنگی به‌دست دهند.
جالب‌تر آنکه پژوهشگران معتقدند سطح بدون جو ماه شرایطی ایده‌آل برای حفظ آثار باستانی کیهانی فراهم می‌کند، به‌مراتب بهتر از زمین که در معرض فرسایش جوی قرار دارد.
انتشار علمی و اعتبار پژوهش
این مطالعه‌ی برجسته در مجله معتبر Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) منتشر شده و به گفته‌ی محققان، تنها آغاز راهی است که می‌تواند به کشف ردپای سیارک‌های آبدار در سراسر منظومه شمسی منجر شود.
جمع‌بندی
کشف قطعاتی از شهاب‌سنگ‌های کندریت کربنی حاوی آب در سمت پنهان ماه نه‌تنها نگاه تازه‌ای به تاریخ ماه و منشأ مواد آلی در منظومه شمسی ارائه می‌دهد، بلکه نشان می‌دهد ماه به‌عنوان یک آرشیو کیهانی بی‌نظیر می‌تواند کلید پاسخ به پرسش‌های بزرگ درباره منبع آب و حیات در فضا باشد.
