ستاره‌شناسان اخیراً موفق به شناسایی جرمی عجیب به نام ASKAP J1832–0911 در کهکشان راه شیری شده‌اند که هر ۴۴ دقیقه، به مدت ۲ دقیقه، به‌صورت منظم امواج رادیویی و پرتوهای ایکس منتشر می‌کند. این جرم در فاصله‌ای حدود ۱۵ هزار سال نوری از زمین قرار دارد و به‌گفته دانشمندان، می‌تواند زمینه‌ساز درک مدل‌های نوینی از فیزیک یا تکامل ستاره‌ای باشد.
یک نوع پدیده کیهانی کاملاً تازه
این پدیده که به‌عنوان «گذرای بلندمدت» یا LPT (Long-Period Transient) شناخته می‌شود، نوعی جرم چشمک‌زن است که پالس‌های انرژی را در بازه‌های زمانی منظم و نسبتاً طولانی منتشر می‌کند. اگرچه پدیده LPT نخستین بار در سال ۲۰۲۲ کشف شد، اما ASKAP J1832–0911 نخستین جرم از این نوع است که هم در طول‌موج رادیویی و هم پرتو ایکس فعال است. تاکنون حدود ۱۰ مورد دیگر از LPTها شناسایی شده‌اند، ولی هیچ‌کدام چنین رفتار ویژه‌ای نداشته‌اند.
کشفی شانسی با کمک تلسکوپ‌های زمینی و فضایی
این جرم ابتدا با استفاده از تلسکوپ رادیویی ASKAP در استرالیا شناسایی شد. سپس، تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا ناسا موفق به ثبت تابش‌های پرانرژی آن شد. به‌گفته دکتر زینگ وانگ، رهبر تیم پژوهشی از دانشگاه کرتین:
«ASKAP J1832–0911 با هر آنچه پیش از این دیده‌ایم متفاوت است. مشاهده پرتو ایکس از این جرم، مانند یافتن سوزن در انبار کاه بود.»
چاندرا معمولاً فقط بخش کوچکی از آسمان را رصد می‌کند و ثبت هم‌زمان پرتوهای ایکس از منطقه‌ای که ASKAP در آن فعال بوده، کاملاً اتفاقی بوده است.
این جرم چیست؟ مگنتار، کوتوله سفید یا چیز دیگر؟
منجمان هنوز مطمئن نیستند ماهیت واقعی ASKAP J1832–0911 چیست. دو احتمال اصلی مطرح شده‌اند:
- یک ستاره نوترونی با میدان مغناطیسی بسیار قوی (مگنتار)
- یا یک کوتوله سفید مغناطیسی در یک سامانه ستاره‌ای دوتایی
با این حال، هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند رفتار مشاهده‌شده این جرم را به‌طور کامل توضیح دهند.
«این کشف شاید سرنخی از فیزیک جدید یا مدل‌های نوینی از تکامل ستاره‌ای باشد.» — زینگ وانگ
قدمی به‌سوی پاسخ به یکی از اسرار بزرگ کیهان
وجود تابش هم‌زمان در امواج رادیویی و پرتوهای ایکس نشان می‌دهد منبع این پالس‌ها باید توانایی تولید انرژی در هر دو طیف را داشته باشد، موضوعی که می‌تواند به محدود کردن سناریوهای ممکن کمک کند.
ناندا رئا، پژوهشگر مؤسسه علوم فضایی اسپانیا، نیز تأکید کرده:
«این کشف دیدگاه‌های جدیدی درباره منشأ و سازوکار این اجرام مرموز باز می‌کند.»
نتایج کامل این تحقیق در نشریه علمی معتبر Nature منتشر شده است و احتمال می‌رود در آینده شاهد کشف اجرام بیشتری از این نوع باشیم.