دانشمندان نوعی جدید از سلولهای ایمنی را در مغز کشف کردهاند که اطلاعاتی از روده و بافت چربی بدن را مستقیماً به مرکز فرماندهی مغز منتقل میکنند. این یافته میتواند به درک ارتباط شگفتانگیز میان سیستم ایمنی، رژیم غذایی و رفتارهای تغذیهای کمک کند.
ماموران مخفی سیستم ایمنی در مغز
نتایج تحقیقی که بهتازگی در ژورنال معتبر Nature منتشر شده، نشان میدهد که مغز نهتنها از تهدیدات بیرونی در امان نیست، بلکه بر خلاف تصور قبلی، خانهی گروه خاصی از سلولهای T (نوعی سلول ایمنی) است. این سلولها که پیشتر تنها در غشای محافظ مغز (مننژ) دیده میشدند، حالا در ناحیهای مرکزی به نام اندام زیرقوسی (subfornical organ) شناسایی شدهاند؛ بخشی که وظایف کلیدی همچون تنظیم اشتها و تشنگی را بر عهده دارد.
برخلاف سلولهای ایمنی معمولی، سلولهای T ساکن در این ناحیه دارای ویژگیهای مولکولی خاصی هستند که به آنها اجازه میدهد وارد بافت مغز شوند و آنجا باقی بمانند.
ریشه در چربی و روده
محققان دریافتند که سلولهای T موجود در مغز شباهت زیادی با سلولهای موجود در بافت چربی بدن دارند. زمانی که موشها با رژیم غذایی پرچرب تغذیه شدند، تعداد این سلولها هم در بافت چربی و هم در مغز افزایش یافت. اما وقتی همان موشها برای ۴۸ ساعت در حالت روزه قرار گرفتند، تعداد سلولهای T در مغز بیشتر و در چربی کمتر شد.
این روند نشان میدهد که سلولهای ایمنی میتوانند از بافت چربی به سمت مغز حرکت کنند و با توجه به وضعیت تغذیهای، در تصمیمگیریهای مغز درباره غذا نقش ایفا کنند.
علاوه بر این، محققان با استفاده از آنتیبیوتیکها، جمعیت میکروبهای روده برخی موشها را کاهش دادند و مشاهده کردند که با کاهش میکروبیوم، میزان سلولهای T در مغز نیز کاهش مییابد. این موضوع ارتباط قوی بین روده و مغز از طریق سیستم ایمنی را نشان میدهد.
بدون سلولهای T، حتی موشهای گرسنه هم غذا نمیخورند!
در مرحلهی نهایی تحقیق، تیم پژوهشی با حذف ژنتیکی سلولهای T از مغز موشها، رفتار تغذیهای آنها را بررسی کرد. نتایج شگفتآور بود: حتی زمانی که این موشها گرسنه بودند، بسیار کندتر از موشهای طبیعی غذا پیدا میکردند و میخوردند. این رفتار ثابت میکند که سلولهای T مغزی در کنترل گرسنگی و رفتار تغذیهای نقشی فراتر از تصور ایفا میکنند.
به گفته دکتر تومومی یوشیدا، نوروایمونولوژیست دانشگاه ییل و نویسنده اصلی این تحقیق: «ما همیشه فکر میکردیم مغز از سیستم ایمنی جداست، اما حالا میدانیم که سلولهای ایمنی نهتنها در مغز حضور دارند، بلکه در تصمیمگیریهای رفتاری مانند غذا خوردن هم مشارکت میکنند.»
آیندهای پر از پرسشهای هیجانانگیز
اگرچه این تحقیق افقهای جدیدی را در درک ارتباط بین مغز، ایمنی، تغذیه و روده باز کرده، اما هنوز مکانیزم دقیق عملکرد این سلولهای ایمنی در مغز مشخص نیست. دانشمندان امیدوارند با توسعه ابزارهای دقیقتر بتوانند نحوه تعامل این سلولها با نورونها و تأثیرشان بر عملکردهای پیچیده مغز را مشخص کنند.
دکتر امانوئلا پاسچوتو، نوروایمونولوژیست از مؤسسه بیوتکنولوژی فلاندری در بلژیک، میگوید: «قدم بعدی، کشف دقیق نحوه تأثیر این سلولها بر مغز و توسعه ابزارهایی برای عبور از سطح مشاهدات آماری است. این همان آزمایشی است که آرزوی انجامش را دارم.»
