تحقیقات نشان می‌دهد باغبانی نه‌تنها به بهبود عملکرد ذهنی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند روند پیری را کند کرده و کیفیت زندگی را در سنین بالا افزایش دهد. امروزه، مراکز درمانی ویژه‌ای در اروپا موسوم به «مزارع مراقبتی» از باغبانی به‌عنوان بخشی از نسخه درمانی بیماران مبتلا به زوال عقل بهره می‌برند.
«ماریانه راگستاد» مادربزرگی بازنشسته از نروژ است که سال‌ها در سوئیس به‌عنوان کارمند هتل کار می‌کرد و همواره با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف در تعامل بود. اما پس از بازگشت به کشورش، به زوال عقل دچار شد و به‌تدریج منزوی شد. این وضعیت ادامه داشت تا زمانی که به مزرعه مراقبتی “Impulssenter” در حومه اسلو پیوست؛ مکانی که تعامل اجتماعی و فعالیت‌های کشاورزی ساده باعث بازگشت حس شادی و هدفمندی به زندگی او شد.
پزشکان مانند «ملیسا لم» در دانشگاه بریتیش کلمبیا کانادا تأکید دارند که قرار گرفتن در طبیعت، فعالیت فیزیکی منظم و تعامل اجتماعی از عواملی هستند که باعث بهبود فشار خون، کنترل قند، حفظ وزن سالم و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی می‌شوند. از این منظر، باغبانی با ترکیب این مؤلفه‌ها تأثیرات مثبت مضاعفی دارد.
مطالعه‌ای منحصر‌به‌فرد از دانشگاه ادینبرو نشان داده افرادی که در دوران زندگی خود به باغبانی مشغول بوده‌اند، در آزمون‌های هوش در سنین ۷۹ سالگی، نسبت به دوره کودکی پیشرفت بیشتری داشته‌اند. این موضوع ناشی از درگیر شدن حافظه، تصمیم‌گیری و عملکرد مغز در فرایندهای باغبانی است.
همچنین پژوهش‌هایی در استرالیا و ژاپن اثبات کرده‌اند که فعالیت در باغ و مراقبت از گیاهان به‌طور مستقیم با کاهش خطر ابتلا به زوال عقل، بهبود تمرکز، کاهش اضطراب و حتی تقویت تراکم استخوانی مرتبط است. بر اساس تئوری “استفاده کن یا از دست بده”، فعالیت‌های ذهنی منظم مانند یادگیری و حل مسئله، به تقویت عملکرد مغز در سالمندی کمک می‌کند.
به‌علاوه، برخی متخصصان مانند «راجر اولریش» بر این باورند که پیوند ذاتی انسان با طبیعت، ریشه در تکامل زیستی دارد. مغز ما به‌طور طبیعی در محیط‌های سرشار از تنوع زیستی آرامش می‌یابد و حتی دیدن یا شنیدن طبیعت از طریق پنجره می‌تواند تأثیرات مثبت ذهنی و جسمی داشته باشد.
مزایای باغبانی تنها به سلامت ذهن محدود نمی‌شود؛ فعالیت‌های فیزیکی مانند کاشت، برداشت، آبیاری و مراقبت از حیوانات باعث افزایش تحرک، استقامت، تقویت عضلات و حتی افزایش چابکی دست‌ها می‌شود. جالب آنکه در سالمندانی که دچار آلزایمر هستند، باغبانی نه‌تنها عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد، بلکه باعث افزایش تعامل اجتماعی و کاهش رفتارهای پرخطر می‌شود.
در نهایت، همان‌طور که «هنریت برینگزورد» از بنیان‌گذاران یکی از این مراکز در نروژ اشاره می‌کند، باغبانی علاوه بر فواید شناختی، حس مفید بودن و استقلال را در افراد سالمند تقویت می‌کند. برای افرادی مانند راگستاد، حضور سه روز در هفته در مزرعه، نه تنها فرصتی برای تحرک فیزیکی است، بلکه روحیه‌اش را هم تقویت می‌کند: «بودن در دل طبیعت حس خوبی دارد، خیلی بهتر از نشستن در خانه است.»
