سازمان جهانی بهداشت (WHO) اخیراً نسبت به خطر شیوع جهانی ویروس چیکونگونیا هشدار داده و اعلام کرده است که علائم نگران‌کننده‌ای مشابه با اپیدمی بزرگ دو دهه پیش در حال ظهور است. این سازمان از کشورها خواسته تا فوراً اقدامات پیشگیرانه‌ای برای مهار شیوع این بیماری اتخاذ کنند؛ چرا که در صورت بی‌توجهی، احتمال بروز یک همه‌گیری گسترده وجود دارد.
چیکونگونیا چیست و چرا نگران‌کننده شده است؟
ویروس چیکونگونیا از طریق نیش پشه‌های آلوده – به‌ویژه پشه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus (پشه ببری) – منتقل می‌شود. علائم بیماری شامل تب بالا، سردرد، درد شدید مفاصل، تهوع و بثورات پوستی است. این بیماری می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد و گرچه نرخ مرگ‌ومیر آن کمتر از یک درصد است، اما اگر میلیون‌ها نفر درگیر شوند، همین درصد پایین نیز منجر به هزاران مرگ خواهد شد.
هشدار جدید WHO و شباهت با اپیدمی ۲۰۰۵
دایانا روخاس آلوارس، کارشناس سازمان جهانی بهداشت، با اشاره به اپیدمی چیکونگونیا در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ که از جزایر اقیانوس هند آغاز شد و به سراسر جهان گسترش یافت، اعلام کرده که نشانه‌های مشابهی در حال تکرار است. اکنون در سال ۲۰۲۵، جزایری مانند رئونیون، مایوت و موریس با شیوع گسترده این ویروس مواجه شده‌اند و تخمین زده می‌شود که یک‌سوم جمعیت رئونیون تاکنون به چیکونگونیا مبتلا شده‌اند.
گسترش جهانی ویروس چیکونگونیا
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، این بیماری تاکنون در بیش از ۱۱۹ کشور شناسایی شده و جان حدود ۵.۶ میلیارد نفر را در معرض خطر قرار داده است. موج جدید این ویروس نه‌تنها به کشورهای آفریقایی مانند ماداگاسکار، سومالی و کنیا گسترش یافته، بلکه موارد وارداتی و حتی انتقال محلی در اروپا، به‌ویژه فرانسه و ایتالیا نیز مشاهده شده‌اند.
چرا تشخیص چیکونگونیا دشوار است؟
یکی از چالش‌های اصلی، شباهت علائم چیکونگونیا با بیماری‌های دیگر مانند تب دنگی و زیکا است. این مسئله می‌تواند روند تشخیص و کنترل بیماری را پیچیده‌تر کند. دایانا آلوارس تأکید کرده که الگوهای فعلی گسترش ویروس بسیار نگران‌کننده است و نیاز به واکنش سریع جهانی وجود دارد.
نقش تغییرات اقلیمی و پشه‌های ناقل در گسترش بیماری
پشه‌های ناقل این ویروس بیشتر در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند، اما تغییرات اقلیمی باعث شده‌اند که دامنه پراکندگی آن‌ها به مناطق معتدل و حتی شمالی‌تر هم گسترش یابد. فعالیت این پشه‌ها معمولاً در ساعات اولیه صبح و اواخر عصر بیشتر است.
راهکارهای پیشگیری از ابتلا به چیکونگونیا
سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از گسترش ویروس چیکونگونیا توصیه کرده:
- از مواد دافع حشرات مانند اسپری‌های مخصوص استفاده شود.
- لباس‌هایی پوشیده شود که دست و پا را بپوشاند.
- آب راکد در ظروفی مثل سطل، گلدان و بشکه‌ها تخلیه شود.
- نصب توری پنجره و استفاده از پشه‌بند در مناطق پرخطر ضروری است.
آماده‌باش جهانی برای مقابله با ویروس چیکونگونیا
با توجه به گستردگی شیوع و خطرات بالقوه ویروس چیکونگونیا، کشورهای مختلف باید سطح آمادگی خود را برای شناسایی، مهار و درمان این بیماری افزایش دهند. گرچه نرخ مرگ‌ومیر پایین است، اما در یک سناریوی همه‌گیری، پیامدهای انسانی، اقتصادی و اجتماعی بسیار سنگینی در پی خواهد داشت. سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که باید از حالا آماده بود؛ چرا که «پیشگیری» همیشه بهتر از «درمان» است.
