عصر غارت و انتقاد از غول‌های فناوری
تیم وو، استاد حقوق دانشگاه کلمبیا، مشاور سابق کمیسیون تجارت فدرال (FTC) و دستیار ویژه بایدن در سیاست‌های فناوری و رقابت، کتاب جدیدی منتشر کرده است:
«عصر غارت: چگونه پلتفرم‌های فناوری اقتصاد را تصاحب کرده‌اند و آینده رفاه را تهدید می‌کنند»
این کتاب، سومین جلد از سه‌گانه وو (پس از سوئیچ اصلی و تاجران توجه)، نشان می‌دهد چگونه پلتفرم‌هایی مثل آمازون، گوگل و متا از قدرت بازار و چسبندگی کاربران (وابستگی) برای غارت ثروت، توجه و داده استفاده می‌کنند. وو، که اصطلاح «بی‌طرفی شبکه» را ابداع کرد، هشدار می‌دهد:
بدون اقدامات ضد انحصار، فناوری‌ها نابرابری را تشدید کرده و به تفرقه و خشم جامعه دامن می‌زنند.
آی تی پالس، مرجع اخبار فناوری و اقتصاد، این کتاب، دیدگاه‌های وو و چالش‌های دوران ترامپ را بررسی می‌کند.
خلاصه کتاب: از وعده دموکراسی تا غارت ثروت
وو داستان اینترنت را از دهه ۹۰ و ۲۰۰۰ آغاز می‌کند:
وعده دموکراسی دیجیتال و ثروت فراگیر → تبدیل به طبقات اقتصادی جدید و کمک به استبداد دیجیتال.
پلتفرم‌ها به عنوان زیرساخت ضروری تجارت، از وابستگی کاربران و عادت‌هایشان برای غارت استفاده می‌کنند:
- قیمت‌های بالاتر
- کارمزدهای پنهان
- مالیات بر برنامه‌نویسان و فروشندگان
مثال‌های کلیدی:
| پلتفرم | نوع غارت |
|---|---|
| آمازون | افزایش قیمت + کارمزدهای سنگین از فروشندگان |
| گوگل و متا | استخراج توجه + خفه کردن رقابت با الگوریتم |
وو می‌پرسد:
چگونه قدرت این امپراتوری‌ها متعادل شود تا رفاه برای همه تضمین شود؟
پاسخ وو:
- بازگشت به تاریخ – چگونه تنظیم‌گران AT&T و IBM را مهار کردند
- پیشرفت‌های فناوری – مثل اینترنت که رقابت را احیا کرد
مثال تاریخی: زنی انگلیسی در قرن ۱۴ از مهمانخانه روستایی رد شد → با شکایت، اصل «مکان عمومی باید برای عموم باز باشد» را تثبیت کرد → پایه بی‌طرفی شبکه شد.
وو و دکتراو: دو دوست با دیدگاه‌های مکمل
وو و کوری دکتراو، دوست دوران کودکی در تورنتو، هر دو منتقد سرسخت غول‌های فناوری هستند، اما وو کمتر تندرو است.
دکتراو، نویسنده کتاب «فاسدسازی: چرا همه چیز ناگهان بدتر شد و چه باید کرد»، پلتفرم‌ها را «فاضلاب نفرت و سوءاستفاده» می‌نامد و بر شکستن انحصارها تأکید دارد.
دکتراو: «وو کمی رسمی‌تر از من است، اما عمدتاً کاملاً موافقیم.»
هر دو کتاب با زبانی زنده و ناامیدکننده نشان می‌دهند که پای غول‌های فناوری روی گلوی ماست — و راه‌حل‌هایی پیشنهاد می‌کنند که به این زودی‌ها عملی نمی‌شوند.
چالش‌های عصر ترامپ: فساد یا امید؟
کتاب وو قبل از انتخابات ۲۰۲۴ نوشته شد. ترامپ فقط یک بار ذکر شده — نه در زمینه بازگشت به کاخ سفید.
وو نمی‌خواست کتاب دیگری درباره ترامپ بنویسد:
«احساس کردم تکراری است که بگویم ترامپ دیوانه و فاسد است. می‌خواستم درباره مسائل و ایده‌ها بنویسم تا کتابم بعد از رفتن او هم مهم بماند.»
اما حالا ترامپ رئیس‌جمهور است و عصر غارت را رهبری می‌کند.
وو سعی می‌کند امیدوار باشد:
- وکلای ضد انحصار در وزارت دادگستری هنوز هستند
- جانشین لینا خان (اندرو فرگوسن) حداقل آژانس را نابود نمی‌کند
- پرونده‌های کلیدی علیه غول‌های فناوری هنوز زنده‌اند (حتی اگر از اینرسی پیش بروند)
اما واقعیت تلخ:
بنیان‌گذاران متا، آمازون و… حامیان مالی بزرگ ترامپ هستند و زبانشان از بوسیدن کفش او سیاه شده.
وو اعتراف می‌کند:
«هرچه می‌گذرد، بیشتر نگران فساد ذاتی این دولت می‌شوم.»
دیدگاه مخالف: خوش‌بین‌های فناوری
دیدگاه وو کاملاً مخالف فلسفه آزادی‌خواهی فناوری است که افرادی مثل پیتر تیل و مارک آندریسن تبلیغ می‌کنند:
«تنظیم‌گری = مانع نوآوری»
حتی مدیران فناوری لیبرال از تعصب تنظیم‌گری بایدن متنفر بودند.
اما حتی با تنظیم‌گران قوی، غول‌ها عالی عمل کردند! یکی از ترفندهایشان: «غارت استعداد استارتاپ‌ها بدون خرید» (به قول دوست من، «خرید هکی»).
وو می‌گوید:
اگر من مسئول بودم، این تاکتیک‌ها را زیر سؤال می‌بردم.
حالا مشخص نیست تنظیم‌گران ترامپ چقدر جدی جلوی ادغام‌ها بایستند — به‌ویژه وقتی مدیران غول‌ها با اشتیاق رئیس‌جمهور را چاپلوسی می‌کنند.
نتیجه‌گیری طعنه‌آمیز: وقتی حرف از غارت باشد، هیچ‌کس از ترامپ جلوتر نیست!
هوش مصنوعی و انحصار: قرنطینه یا تقویت غول‌ها؟
وو در کتاب کوتاه به هوش مصنوعی می‌پردازد. از اینکه OpenAI بدون تکیه به قدرت گوگل و متا به غول تبدیل شد، دلگرم است.
وو: «جداسازی هوش مصنوعی از غول‌های فناوری خیلی مهم است.»
اما واقعاً چه جداسازی‌ای؟
- همه شرکت‌های جدید هوش مصنوعی قرارداد با غول‌ها دارند
- خود OpenAI حالا پلتفرم است — و ممکن است غارت کند!
وو اعتراف می‌کند:
«اگر هوش مصنوعی قدرت پلتفرم‌ها را تقویت کند، فاجعه است.» وابستگی احساسی به چت‌بات‌ها می‌تواند وفاداری خطرناک ایجاد کند → انحصار پایدار و راکد.
نتیجه‌گیری: زمان پیروز است — اما کی؟
وو بلندمدت خوش‌بین است:
«زمان پیروز می‌شود.»
تاریخ نشان می‌دهد:
- شرکت‌ها قدرتمند می‌شوند
- خشم عمومی → قانون یا اجرا
- موج‌های جدید فناوری → رقابت دوباره
دوست دوران کودکی‌اش، دکتراو، هم موافق است:
«ما عمدتاً کاملاً هم‌نظریم.»
اما کوتاه‌مدت؟
- با ترامپ در قدرت
- با غول‌هایی که او را چاپلوسی می‌کنند
- و با پرونده‌های ضد انحصار که ممکن است بمیرد
راه‌حل‌های وو و دکتراو بعید به نظر می‌رسند.
