مطالعه‌ای جدید که در ژورنال علمی PLOS Mental Health منتشر شده، از ارتباط معنادار میان مصرف دخانیات (ویپ و سیگار) و بروز علائم افسردگی و اضطراب در میان نوجوانان پرده برداشته است. یافته‌های این تحقیق، حاصل بررسی داده‌های نظرسنجی ملی ایالات متحده طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ است و زنگ خطری جدی برای والدین، مدارس و سیاست‌گذاران محسوب می‌شود.
آمار نگران‌کننده از مصرف دخانیات در نوجوانان
در این پژوهش بیش از ۶۰ هزار دانش‌آموز مقاطع دبیرستانی و راهنمایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد:
- ۲۱.۳۱٪ از نوجوانان شرکت‌کننده از نوعی از محصولات دخانی استفاده می‌کردند.
- ۹.۹۴٪ فقط ویپ مصرف می‌کردند.
- ۳.۶۱٪ تنها از سیگار یا محصولات سنتی مانند قلیان و پیپ استفاده داشتند.
- ۷.۸٪ از هر دو نوع ویپ و سیگار مصرف می‌کردند.
این آمار نشان می‌دهد مصرف ویپ در میان نوجوانان به‌شدت رایج شده و گاه حتی جایگزین سیگار سنتی شده است.
رابطه بین مصرف دخانیات و اختلالات روانی
از کل شرکت‌کنندگان، ۲۵.۲۱٪ علائم افسردگی و ۲۹.۵۵٪ علائم اضطراب گزارش کردند. نوجوانانی که دخانیات مصرف نمی‌کردند، نرخ بسیار پایین‌تری از این اختلالات را داشتند.
بیشترین میزان علائم روانی در نوجوانانی دیده شد که هم ویپ و هم سیگار سنتی مصرف می‌کردند. این یافته می‌تواند نشانگر افزایش خطر افسردگی و اضطراب در صورت مصرف همزمان انواع دخانیات باشد.
چرا نوجوانان آسیب‌پذیرترند؟
نوجوانی دوره‌ای حساس از رشد روانی و فیزیکی است. تصمیمات و عادت‌هایی که در این دوران شکل می‌گیرند، می‌توانند تأثیرات طولانی‌مدتی بر سلامت فرد بگذارند. محققان می‌گویند که مصرف ویپ و سیگار در این سنین، نه‌تنها به ریه‌ها و سلامت قلب آسیب می‌زند، بلکه احتمال بروز مشکلات روانی را نیز افزایش می‌دهد.
شواهد مشابه از بریتانیا
در بریتانیا نیز آمار نگران‌کننده‌ای وجود دارد:
- ۱.۱ میلیون نوجوان ۱۱ تا ۱۷ ساله از ویپ استفاده می‌کنند.
- ۱۰۰ هزار نفر از همین گروه سنی سیگار می‌کشند.
- در سال ۲۰۲۰، یک‌ششم کودکان انگلیسی دچار نوعی اختلال روانی بوده‌اند (در مقایسه با یک‌نهم در سال ۲۰۱۷).
این داده‌ها با نتایج پژوهش جدید هماهنگ هستند و نگرانی‌ها درباره تأثیر مستقیم مصرف دخانیات بر سلامت روان نوجوانان را تقویت می‌کنند.
دیدگاه کارشناسان: علت یا همبستگی؟
برخی متخصصان مانند دکتر «لیون شاهاب» از دانشگاه لندن هشدار می‌دهند که گرچه این مطالعه نشانگر همبستگی است، اما نمی‌توان از آن نتیجه گرفت که مصرف ویپ یا سیگار علت اصلی افسردگی و اضطراب است. او معتقد است که نوجوانانی که به‌طور پیش‌فرض مشکلات روانی دارند، بیشتر به سمت مصرف دخانیات می‌روند.
همچنین دکتر «جاناتان لیوینگ‌استون-بنکس» از دانشگاه آکسفورد تأکید کرده که اگرچه رابطه علت و معلولی در این مطالعه مشخص نیست، اما ارتباط قوی بین ترک سیگار در بزرگسالان و بهبود وضعیت روانی وجود دارد. این احتمال وجود دارد که مصرف دخانیات نه تنها نشانه‌ای از اختلال روانی، بلکه تشدیدکننده آن نیز باشد.
پیامدهای بلندمدت و لزوم اقدامات پیشگیرانه
این یافته‌ها حاکی از آن‌اند که سلامت روان نوجوانان به‌طور مستقیم با عادت‌های مصرفی آنان در ارتباط است. لزوم مداخلات هدفمند برای ترک دخانیات و همزمان تقویت حمایت‌های روانی در مدارس و خانواده‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
سیاست‌گذاران، خانواده‌ها و نهادهای آموزشی باید با آگاهی از این خطرات، راهکارهای جدی برای پیشگیری از مصرف دخانیات و حمایت از نوجوانان در مقابله با اضطراب و افسردگی ارائه دهند.
جمع‌بندی
مصرف ویپ و سیگار در نوجوانان ممکن است علاوه‌بر آسیب‌های فیزیکی، به افزایش قابل‌توجه اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب منجر شود. درحالی‌که هنوز نمی‌توان با قطعیت درباره علت این ارتباط قضاوت کرد، اما شواهد علمی موجود بر لزوم اقدام فوری برای محافظت از سلامت روان نوجوانان تأکید دارند.
