متا، شرکت مادر فیس‌بوک و اینستاگرام، گام بزرگی در رقابت جهانی هوش مصنوعی برداشته است. مارک زاکربرگ با اعلام پروژه‌هایی عظیم به‌نام‌های پرومتئوس (Prometheus) و هایپریون (Hyperion)، هدف نهایی خود را دستیابی به ابرهوش مصنوعی (Superintelligence) عنوان کرده — نوعی از هوش که توانایی‌هایی فراتر از مغز انسان دارد.
پروژه‌های عظیم متا؛ دیتاسنترهایی به وسعت یک شهر
۱. پرومتئوس – Prometheus
- مکان: نیو آلبانی، اوهایو
- توان مصرفی: ۱ گیگاوات
- تاریخ راه‌اندازی: پیش‌بینی برای سال ۲۰۲۶
- هدف: مرکز اصلی برای پردازش مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی مانند Llama 3 و فراتر از آن
۲. هایپریون – Hyperion
- مکان: لوئیزیانا
- ابعاد: معادل «بخش قابل توجهی از منهتن»
- توان نهایی: تا ۵ گیگاوات، مرحله اول تا ۲ گیگاوات تا سال ۲۰۳۰
- کاربرد: زیرساخت اصلی برای توسعه نسل آینده هوش مصنوعی متا
هوش مصنوعی متا؛ رقیب جدی OpenAI و xAI
متا با استخدام افراد کلیدی مانند الکساندر ونگ (بنیان‌گذار Scale AI) و توسعه مدل‌های زبانی پیشرفته مانند Llama 3 و در آینده Llama 4، خود را آماده رقابت جدی با OpenAI، DeepMind گوگل و پروژه استارگیت (Stargate) کرده است.
پروژه هایپریون متا از نظر مقیاس و هدف، شباهت زیادی به پروژه‌های عظیم استارگیت OpenAI و کلوسوس xAI دارد و نشان‌دهنده روندی جدی در صنعت است: ساخت ابرکامپیوترهایی برای هوشی فراتر از انسان.
هزینه‌های زیست‌محیطی سنگین این رقابت
با وجود جذابیت فنی این پروژه‌ها، کارشناسان نسبت به پیامدهای زیست‌محیطی شدید آن هشدار داده‌اند.
بحران آب
- مراکز داده فعلی متا روزانه تا ۵۰۰ هزار گالن آب مصرف می‌کنند.
- مراکز جدید تقاضایی تا ۶ میلیون گالن آب در روز خواهند داشت.
- ساکنان مناطقی مانند جورجیا گزارش داده‌اند که چاه‌هایشان خشک شده و قیمت آب افزایش یافته.
مصرف برق بی‌سابقه
- تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۳۰، دیتاسنترها ۲۰٪ کل برق آمریکا را مصرف کنند. (در مقایسه با ۲.۵٪ در سال ۲۰۲۲)
- هر گیگاوات توان مصرفی برابر با برق مصرفی یک شهر بزرگ است.
حمایت سیاسی از پروژه‌های پرمصرف
وزیر انرژی دولت بایدن از توسعه این مراکز حمایت کرده و هوش مصنوعی را «مهم‌ترین مرز آینده برای مصرف انرژی» دانسته است. به‌گفته او، تبدیل برق به «خروجی‌ای به ارزش بی‌نهایت یعنی هوش»، سرمایه‌گذاری‌ای است که نباید متوقف شود.
اما همین موضع‌گیری باعث بحث‌برانگیز شدن پروژه‌هایی شده که با تأثیرات زیست‌محیطی گسترده در نقاط آسیب‌پذیر همراهند.
آیا ابرهوش ارزش این هزینه‌ها را دارد؟
درحالی‌که شرکت‌هایی مانند متا، OpenAI، گوگل و xAI بر سر تسخیر آینده هوش مصنوعی رقابت می‌کنند، بسیاری از متخصصان بر این باورند که چنین پیشرفتی باید با دیدی مسئولانه نسبت به منابع زمین همراه باشد.
پرسش اصلی اینجاست:
آیا ساخت ابرهوش باید به قیمت تمام‌شدن منابع آبی و برقی مناطق فقیرنشین تمام شود؟
جمع‌بندی
متا با پروژه‌های «پرومتئوس» و «هایپریون» نه‌تنها وارد مرحله جدیدی از رقابت هوش مصنوعی شده، بلکه به‌دنبال تغییر آینده فناوری بشر است. اما این چشم‌انداز جاه‌طلبانه با هزینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی سنگینی همراه است که نباید از چشم دور بماند.
در دنیایی که منابع طبیعی محدود هستند، آیا پیشرفت فناوری بدون پایش اثرات آن ممکن است؟
