تحقیق جدیدی از دانشگاه‌های جورجیا و ایالتی میشیگان نشان می‌دهد که تماشای پیاپی سریال‌ها (Binge-watching) می‌تواند به کاهش استرس کمک کند و از طریق فرایندی به نام مداخله تخیلی گذشته‌نگر (Retrospective Imaginative Involvement) فواید روانی داشته باشد. این مطالعه، که در ژورنال Acta Psychologica منتشر شده، دیدگاه منفی به این رفتار را به چالش می‌کشد. در این مقاله از آی تی پالس، جزئیات این پژوهش، مکانیسم‌های روان‌شناختی، محدودیت‌ها، و واکنش‌های کاربران در X را بررسی می‌کنیم.
جزئیات مطالعه
روش تحقیق
- نمونه: 540 دانشجو از دانشگاه‌های جورجیا و ایالتی میشیگان.
- روش: بررسی خودگزارشی از رفتارهای تماشای سریال و خواندن کتاب، همراه با تحلیل تأثیرات روانی این فعالیت‌ها.
- تمرکز: مطالعه تأثیر تماشای پیاپی یا خواندن طولانی‌مدت بر ایجاد مدل‌های ذهنی غنی و کاهش استرس.
- ابزار: پرسشنامه‌هایی برای ارزیابی مداخله تخیلی گذشته‌نگر، که شامل بازپخش ذهنی صحنه‌ها یا تصور سناریوهای جدید است.
یافته‌های کلیدی
- مداخله تخیلی گذشته‌نگر: تماشای پیاپی سریال‌ها یا خواندن طولانی‌مدت کتاب باعث ایجاد مدل‌های ذهنی قوی‌تر در مغز می‌شود، که یادآوری داستان‌ها و تعامل ذهنی با آن‌ها را آسان‌تر می‌کند.
- کاهش استرس: این مدل‌های ذهنی به افراد اجازه می‌دهند در مواجهه با استرس، به دنیای داستانی پناه ببرند، صحنه‌ها را بازپخش کنند یا سناریوهای جدیدی تصور کنند، که به آرامش موقت منجر می‌شود.
- تفاوت انواع داستان‌ها:
- داستان‌های لذت‌بخش (مانند کمدی یا ماجراجویی): منجر به بازپخش ذهنی ساده (مرور صحنه‌های مورد علاقه).
- داستان‌های عمیق (مانند درام‌های پیچیده): منجر به پردازش خلاقانه (تصور سناریوهای جایگزین یا بازنویسی داستان).
- نقل‌قول از جوشوا بالدوین: «انسان‌ها موجوداتی داستان‌گو هستند. داستان‌ها نیازهای روانی مانند ارتباط، استقلال، و امنیت را برآورده می‌کنند، و این فرایند می‌تواند استرس را کاهش دهد.»
مکانیسم‌های روان‌شناختی
چرا تماشای پیاپی مفید است؟
- غوطه‌وری در داستان: تماشای پیاپی باعث غرق شدن در داستان می‌شود، که ذهن را از نگرانی‌های روزمره دور می‌کند.
- مدل‌های ذهنی غنی: داستان‌های پیچیده‌تر (مانند سریال‌های بازی تاج‌وتخت یا برکینگ بد) باعث ایجاد تصاویر ذهنی قوی‌تر می‌شوند، که به پردازش خلاقانه و کاهش استرس کمک می‌کنند.
- پناهگاه روانی: بازپخش ذهنی یا خلق سناریوهای جدید به‌عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای عمل می‌کند، مشابه مدیتیشن یا خیال‌پردازی مثبت.
تفاوت با سایر فعالیت‌ها
- بر خلاف فعالیت‌های منفعل مانند پیمایش شبکه‌های اجتماعی، تماشای پیاپی سریال‌ها ذهن را به‌طور فعال درگیر یک روایت منسجم می‌کند.
- داستان‌های عمیق‌تر، برخلاف محتوای سطحی (مانند ویدیوهای کوتاه تیک‌تاک)، باعث تعامل خلاقانه‌تر با محتوا می‌شوند.
محدودیت‌های مطالعه
- نمونه محدود: مطالعه تنها روی دانشجویان انجام شده و ممکن است نتایج برای گروه‌های سنی یا فرهنگی دیگر متفاوت باشد.
- خودگزارشی: داده‌ها بر اساس گزارش‌های شرکت‌کنندگان جمع‌آوری شده، که ممکن است دقت آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
- عدم بررسی اعتیاد: مطالعه به اثرات منفی تماشای بیش از حد، مانند کاهش خواب یا انزوای اجتماعی، نپرداخته است.
- محتوای خاص: تأثیرات ممکن است به نوع سریال یا کتاب (مانند کمدی در مقابل درام) بستگی داشته باشد.
توصیه‌های عملی
- انتخاب محتوای مناسب: سریال‌های عمیق و تأمل‌برانگیز (مانند The Crown یا Succession) می‌توانند تأثیر روانی قوی‌تری داشته باشند.
- تعادل در مصرف: از تماشای بیش از حد که ممکن است به کم‌خوابی یا کاهش بهره‌وری منجر شود، اجتناب کنید.
- ترکیب با سایر روش‌ها: تماشای سریال را با فعالیت‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن، یا صحبت با دوستان ترکیب کنید تا اثرات کاهش استرس تقویت شود.
- توجه به سلامت روان: اگر تماشای پیاپی به جای آرامش، به احساس گناه یا انزوا منجر می‌شود، با متخصص مشورت کنید.
واکنش‌های کاربران در X
کاربران در X با هیجان و شوخی به این مطالعه واکنش نشان داده‌اند:
- یکی از کاربران نوشت: «حالا می‌تونم به همه بگم نتماشای سریالای پشت سر هم برای سلامتم خوبه! مرسی علم!»
- دیگری اظهار داشت: «فکر کنم درامای کره‌ای منو از استرس نجات داده، حالا دلیلشو می‌دونم!»
مقایسه با سایر روش‌های کاهش استرس
- مدیتیشن: نیاز به تمرکز دارد و ممکن است برای همه جذاب نباشد، اما اثرات مشابهی در کاهش استرس دارد.
- ورزش: جریان خون را افزایش می‌دهد و اندورفین ترشح می‌کند، اما ممکن است برای افراد با درد عضلانی تأخیری (DOMS) چالش‌برانگیز باشد.
- تماشای سریال: نیازی به تلاش فعال ندارد و برای افراد پرمشغله یا خسته مناسب‌تر است.
مطالعه جدید نشان می‌دهد که تماشای پیاپی سریال ها می‌تواند از طریق مداخله تخیلی گذشته‌نگر به کاهش استرس کمک کند، به‌ویژه با داستان‌های عمیق و تأمل‌برانگیز. با این حال، این رفتار باید با اعتدال انجام شود تا از اثرات منفی مانند کم‌خوابی جلوگیری شود. این یافته‌ها دیدگاه منفی به Binge-watching را به چالش می‌کشند و نشان می‌دهند که داستان‌سرایی می‌تواند نقش مهمی در سلامت روان داشته باشد. آی تی پالس، مرجع اخبار سلامت و روان‌شناسی، شما را با آخرین یافته‌های علمی همراهی می‌کند.
